Doğum kontrol hapları, gebeliği önlemeye yönelik hormon temelli tedavi yöntemlerinden biridir. İstenmeyen hamileliklerin yaşanmasını önlemenin yanı sıra düzensiz adet kanamalarına, ağrılı veya ağır geçen regl dönemlerine, endometriozis, akne ve premenstrüel sendromun (PMS) çözülmesine yardımcı olmak için de doğum kontrol hapları kullanılabilir.
Doğum kontrol hapları yumurtlamayı önleyerek çalışır. Bu haplar kullanıldığında vücut hiçbir şekilde yumurta üretemez, bu nedenle spermin döllenmesi engellenir ve hamilelik gerçekleşemez. Doğum kontrol hapları Amerika Birleşik Devletleri’nde 15 ila 44 yaş arasındaki kadınların yaklaşık yüzde 16’sı tarafından kullanılıyor. Bu hapların avantajları olduğu gibi dezavantajları da var.
Doğum kontrol haplarının pek çok çeşidi vardır. Hepsinde östrojen, progesteron veya her iki hormonun sentetik formları bulunur. Sentetik progesteron progestin olarak adlandırılır. Kombinasyon hapları progestin ve östrojen içerir. Mini haplar sadece progestin içerir. Monofazik hapların hepsi aynı denge hormonunu içerir. Fazik haplarla birlikte her ay iki veya üç farklı hap türü alınabilir. Başka bir seçenek de günlük hap ve 21 günlük haptır. Bir günlük hap paketi 28 gün sürer. Günlük haplar, kullanımı en kolay haplardır.
Doğru kullanıldığında doğum kontrol hapları çok etkilidir, ancak insanlar hata yaptıkları ya da hapları almayı unuttukları için her 100 kişide 6 ya da 12 hamilelik vakası meydana gelmektedir.
Doğum kontrol hapları cinsel yolla bulaşan hastalıkları (STD) önlemez. Sadece bir prezervatif bu tür enfeksiyonları önlemeye yardımcı olabilir.
Doğum Kontrol Haplarının Yan Etkileri
Her doğum kontrol hapının ortak yan etkileri vardır. Bunlar;
- Intermenstrüel lekelenme
- Mide bulantısı
- Göğüslerde hassasiyet
- Baş ağrısı ve migren
- Kilo almak
- Ruh hali değişiklikleri
- Kanamasız regl dönemleri
- Cinsel istekte azalma
- Vajinal akıntı
- Kontakt lens kullananlarda görme bozuklukları
Bu yan etkilerin her birine aşağıda ayrıntılı olarak bakacağız.
1. Intermenstrual lekelenme
Intermenstrual lekelenme, adet dönemleri arasında oluşan az miktardaki kanamalardır. Bu durum genellikle hapı almaya başladıktan sonraki 3 ay içinde düzelir.
İlaç doğru şekilde alındığında ve hiçbir doz kaçırılmadığında bu yan etki görülmez. 3 aylık süreç geçmesine rağmen kanama şiddeti artıyorsa ya da 3 günden fazla kanama görülüyorsa mutlaka doktora gidilmelidir. Bu kanamalar, vücudun farklı hormon seviyelerine alışma sürecinde gösterdiği tepkiler olarak kabul edilir.
2. Mide bulantısı
Bazı insanlar hapı ilk kez aldığında hafif bir mide bulantısı yaşar, ancak belirtiler genellikle bir süre sonra yok olur. Hapı yatmadan önce almak yardımcı olabilir. Eğer bulantı 3 aydan daha uzun sürerse ya da şiddetlenirse tıbbi yardım almalısınız.
3. Göğüslerde Hassasiyet
Doğum kontrol hapları göğüslerin büyümesine veya göğüslerde hassasiyete neden olabilir. Bu etkiler normalde hapı kullanmaya başladıktan birkaç hafta sonra çözülür. Memede bir yumru, sürekli ağrı ya da hassasiyet gibi şikayetler oluşursa kişiler tıbbi yardım almalıdır.
Meme hassasiyetini hafifletmek için kafein ve tuz alımı azaltılabilir, destekleyici bir sütyen takılabilir.
4. Baş ağrısı ve migren
Doğum kontrol haplarındaki hormonlar baş ağrısı ve migren riskini artırabilir. Düşük dozlu bir hap kullanmak baş ağrısı insidansını azaltabilir. Semptomlar normalde zamanla iyileşir, ancak eğer hapları almaya başladığınızda şiddetli baş ağrıları başlarsa, doktora danışmanızda fayda vardır.
5. Kilo almak
Klinik çalışmalarda, doğum kontrol hapları ile kilo dalgalanmaları arasında tutarlı bir bağlantı bulunamamıştır. Bununla birlikte, özellikle göğüsler ve kalçalar çevresinde sıvı tutulumu meydana gelebilir. Bazı çalışmalarda progestin içeren doğum kontrol haplarını kullanan kadınların ilk 6 – 12 ay içinde 2 kilo aldıkları görülmüştür.
6. Ruh hali değişiklikleri
Çalışmalar doğum kontrol hapı kullananların ruh halinin değişebileceğini ve depresyon ile karşı karşıya kalabileceklerini göstermiştir. Hap kullanımı sırasında duygudurum değişiklikleri yaşayan herkes doktora görünmelidir.
7. Kanamasız regl dönemleri
Hapları düzenli kullansanız bile bazen, stres, hastalık ya da seyahat nedeniyle regl dönemleriniz kanamasız geçebilir. Kanamanın az olması ya da hiç olmaması her zaman hamilelik belirtisi olmayabilir fakat hapların kullanması atlanırsa ya da unutulursa bir sonraki pakete başlamadan önce bir hamilelik testi yapılmasında fayda vardır.
8. Cinsel istekte azalma
Doğum kontrol haplarındaki hormonlar, bazı insanlarda cinsel dürtü veya libidoyu etkileyebilir. Eğer azalmış libido devam ederse ve rahatsız edici bir boyuta ulaşırsa bunu doktorunuz ile paylaşın.
Bazı durumlarda doğum kontrol hapı, örneğin gebelikle ilgili endişeleri gidermek ve menstrüel kramp, premenstrüel sendrom, endometriyoz ve rahim fibroidlerinin ağrılı semptomlarını azaltmak suretiyle libidoyu arttırabilir.
9. Vajinal akıntı
Hapı alırken vajinal akıntıda değişiklikler oluşabilir. Bu değişiklikler, akıntıda artış veya azalma şeklinde olabilir. Bu değişiklikler genellikle zararlı değildir, ancak renk veya kokudaki değişimler bir enfeksiyonu işaret edebilir. Bu gibi değişikliklerden endişe duyan herkes doktora görünmelidir.
10. Kontakt lens kullananlarda görme bozuklukları
Doğum kontrol hapının neden olduğu hormonal değişiklikler gözdeki kornea kalınlaşmasına bağlanmıştır. Oral kontraseptif kullanımı daha yüksek bir göz hastalığı riski ile ilişkili değildir, ancak kontakt lenslerde sorun oluştuğu anlamına gelebilir.
Kontakt lens kullanıcıları, ilaç kullanımı sırasında görme veya mercek toleransında herhangi bir değişiklik olduğunda göz doktorlarına danışmalıdır.
